H ποίηση δεν είναι τόπος για «ζογκλερισμούς», είναι ένα ερωτικό φαινόμενο

Αντώνης Φωστιέρης: Η ποίηση δεν είναι τόπος για «ζογκλερισμούς»

Ο ποιητικός λόγος είναι από τη φύση του παράδοξος, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι «η ποίηση μπορεί να μεταβάλλεται σε κηπάριο αναίτιων παραδοξολογιών ή σε χώρο επίδειξης γλωσσικών ζογκλερισμών». Αυτό δηλώνει στη συνέντευξη που παραχώρησε, στο ΑΠΕ-ΜΠΕ, ο Αντώνης Φωστιέρης ανήμερα του εορτασμού της Παγκόσμιας Ημέρας Ποίησης.

Ένας από τους σημαντικότερους ποιητές της γενιάς του και της εποχής μας, ο Αντ. Φωστιέρης έχει δημοσιεύσει πάνω από δέκα ποιητικά βιβλία, έχει μεταφραστεί σε διάφορες ευρωπαϊκές γλώσσες, ενώ τον έχουν μελοποιήσει ο Γιάννης Μαρκόπουλος, ο Θάνος Μικρούτσικος και ο Θανάσης Νικόπουλος. Έχει μεταφράσει Μαξ Ζακόμπ και (σε συνεργασία με τον Θανάση Νιάρχο) Μπορίς Βιάν και Χένρι Μίλερ, ενώ (και πάλι σε συνεργασία με τον Θ. Νιάρχο) διηύθυνε επί μια τριακονταετία το λογοτεχνικό περιοδικό «Η λέξη». Τι ακριβώς περιμένει από την ποίηση ο Αντ. Φωστιέρης; «Θα έλεγα, με ειλικρίνεια, ότι δεν περιμένω τίποτα. Αλλά όταν δεν περιμένεις τίποτα, είναι σαν να περιμένεις τα πάντα. Και ίσως, πράγματι, να τα περιμένεις».

ΕΡ: Το πρόσφατο ποιητικό σας βιβλίο, που κυκλοφορεί με τίτλο «Τοπία του Τίποτα» από τις εκδόσεις Καστανιώτη, διακρίνεται από μια σπάνια εκφραστική λιτότητα, η οποία δεν παύει παρόλα αυτά να μας επιφυλάσσει ένα παιχνίδι γλωσσικών αιφνιδιασμών. Τι ρόλο παίζει ο αιφνιδιασμός (γλωσσικός αλλά και σημασιολογικός) στην ποίησή σας;

ΑΠ: Θα έλεγα ότι ο αιφνιδιασμός (και μάλιστα, όπως σωστά το επισημαίνετε, όχι μόνο ο γλωσσικός αλλά και ο σημασιολογικός αιφνιδιασμός) είναι, κατά κάποιο τρόπο, μια μετωνυμία της ίδιας της ποίησης. Η αστραπή της συγκίνησης, που είναι το ζητούμενο και η λυδία λίθος κάθε τέχνης, σπανίως παράγεται από μια συμβατική ιδέα, εκφρασμένη με τρόπο συμβατικό. Άλλωστε και η έμπνευση, αυτό τελοσπάντων που συνηθίζουμε ν' αποκαλούμε «έμπνευση», είναι κι εκείνη ένας αιφνιδιασμός στη σκέψη και στο αίσθημά μας, που ζητάει μιαν ανάλογη διατύπωση, ικανή να συντηρήσει τη δύναμη και την ορμή της αρχικής σύλληψης. Ίσως εκεί, στην επίμονη δηλαδή αναζήτηση της πρωτότυπης μορφής που θα μπορέσει ν' αποδώσει και ν' αναπαραγάγει την πρωτοτυπία του νοηματικού και συναισθηματικού περιεχομένου, να οφείλεται και ο συχνά λοξός, ο παράδοξος χαρακτήρας του ποιητικού λόγου. «Θαυμάσιον αεί το παράδοξον», παρατηρεί και ο Λογγίνος στη σπουδή του «Περί ύψους», χωρίς αυτό να σημαίνει, επ' ουδενί, ότι η ποίηση μπορεί να μεταβάλλεται σε κηπάριο αναίτιων παραδοξολογιών ή σε χώρο επίδειξης γλωσσικών ζογκλερισμών. Πέρα απ' αυτά, όσον αφορά τώρα τα δικά μου ποιήματα, ο «αιφνιδιασμός» τον οποίο επισημάνατε ίσως να οφείλεται και σε μια πειραματική χρήση του λεκτικού υλικού, σε μια προσπάθεια αξιοποίησης των εγγενών δυνατοτήτων της ίδιας της γλώσσας, που αποτελεί βέβαια και το μοναδικό δομικό στοιχείο της γραφόμενης ποίησης. Οι αμφισημίες ή πολυσημίες των λέξεων, οι συνδηλώσεις τους, οι ετυμολογικές τους καταβολές, οι αναγραμματισμοί, οι παρηχήσεις, οι διακειμενικές ή ενδοκειμενικές ανταποκρίσεις, η εναλλασσόμενη ρυθμοποιία, αυτά και άλλα πολλά ανήκουν σ' ένα κρυφό οπλοστάσιο που μπορούμε (θα έλεγα μάλλον: που οφείλουμε) να το χρησιμοποιούμε και να το εμπλουτίζουμε διαρκώς, ο καθένας με τον τρόπο του και την αισθητική του.

ΕΡ: Γράφετε μια ποίηση δύσκολη: με αφηρημένες έννοιες, με στοιχεία δοκιμίου, αλλά, κάποτε, και με θραύσματα φιλοσοφικού λόγου. Από την άλλη πλευρά τα ποιήματά σας εκπέμπουν μιαν υπόγεια θέρμη και μιαν έντονη σωματικότητα. Πώς επιτυγχάνεται αυτός ο συνδυασμός;

ΑΠ: Ο Σολωμός, αυτός ο λυρικός, ρομαντικός γενάρχης της νεότερης ποίησής μας, έδωσε προκαταβολικά, σε ανύποπτο χρόνο, την πιο επιγραμματική απάντηση, με μορφή αξιώματος: «Πρέπει πρώτα με δύναμη να συλλάβει ο νους, κι έπειτα η καρδιά θερμά να αισθανθεί ό,τι ο νους συνέλαβε». Θα τολμούσα βέβαια να προτείνω και τη δυνατότητα αντιστροφής των όρων σε πολλές περιπτώσεις, αφού συχνά είναι η θέρμη της καρδιάς που συλλαμβάνει πρώτα όσα ο νους εκ των υστέρων καλείται να επεξεργαστεί και να νοηματοδοτήσει. Πάντως, είτε έτσι είτε αλλιώς, εδώ ακριβώς βρίσκεται, κατά τη γνώμη μου, η καρδιά του ποιητικού προβλήματος: με ποιον τρόπο ο στοχασμός θα μετασχηματιστεί σε συναίσθημα, με ποιον το συναίσθημα σε στοχασμό, με ποιον οι δύο αυτές ισχυρές συνιστώσες θα μπορέσουν να συνυπάρξουν και ν' αποτελέσουν κράμα ενιαίο με δικές του ισόρροπες ιδιότητες, όχι διακριτά μέρη μιας ένωσης τεχνητής, ενός τέρατος με κεφάλι αλόγου και ουρά ψαριού. Πώς μπορεί να επιτευχθεί ένας τέτοιος συνδυασμός; Μιλώντας εντελώς εμπειρικά, μία μόνο απάντηση είμαι σε θέση να δώσω: με τη φυσική λειτουργία του εσωτερικού βιώματος, με την ενεργοποίηση, θέλω να πω, ενός έντονου «διανοητικού συναισθήματος». Αν δηλαδή η σκέψη που συνέλαβε ο νους δεν είναι τόσο δυνατή ώστε να σε ενθουσιάσει, να σε συνεπάρει, να σε δονήσει συναισθηματικά, τότε λείπει το συγκινησιακό κίνητρο, το βασικότερο για οποιαδήποτε ποιητική απόπειρα. Περιττό να πούμε ότι, από την άλλη πλευρά, η στοχαστική επεξεργασία ενός συναισθήματος δεν ταυτίζεται με την απλή αφήγηση ή την περιγραφή του, αλλά απαιτεί πιο σύνθετες διαδικασίες, όπως λογουχάρη την επένδυσή του σ' ένα μύθο, την προβολή του σε μια παραβολή, την αναγωγή του ατομικού σε συλλογικό, την αναβάθμιση του προσωπικού σε σημείο κοινής αναφοράς.

ΕΡ: Σας απασχολεί πάντοτε, τόσο στο καινούργιο βιβλίο σας όσο και στα παλαιότερα, ο ρόλος και το τελικό νόημα της ποίησης. Τι ακριβώς προσδοκάτε ο ίδιος από την ποίηση, τι περιμένετε από την τέχνη της;

ΑΠ: Θα έλεγα, με ειλικρίνεια, ότι δεν περιμένω τίποτα. Αλλά όταν δεν περιμένεις τίποτα, είναι σαν να περιμένεις τα πάντα. Και ίσως, πράγματι, να τα περιμένεις. Άρχισα να γράφω ποίηση σε πολύ μικρή ηλικία, στις τελευταίες τάξεις του δημοτικού, έτσι ώστε δεν είναι δυνατόν να θυμηθώ τώρα το αρχικό μου κίνητρο. Σίγουρα δεν πρέπει να ήταν απόλυτα αθώο και ανιδιοτελές, κανένα μικρό παιδί δεν είναι απόλυτα αθώο και ανιδιοτελές. Κάτι περιμένει, σε κάτι αποβλέπει. Στην περίπτωσή μου ίσως να ήταν η επιθυμία να οικειοποιηθώ αυτή την περίεργη γλώσσα που μπορούσε να συμπυκνώνει τα μέγιστα στο ελάχιστο, ή τη λάμψη από τη δόξα των ποιητών που συναντούσαμε στις σελίδες των αναγνωστικών, ίσως όμως να ήταν κι ένας δίαυλος διαφυγής από μιαν ανιαρή κι επίπεδη πραγματικότητα. Όπως και να 'χει το πράγμα, η ποίηση ήταν εξαρχής και παρέμεινε ως τώρα η μοναδική γλώσσα στην οποία μπόρεσα να μιλήσω – ούτε καν διανοήθηκα ποτέ να γράψω πεζογραφία, δοκίμιο ή θέατρο. Πιστεύω ότι κάθε μορφή λόγου είναι μια ολωσδιόλου διαφορετική τέχνη, και ας συνηθίζουμε να τις συναριθμούμε ομαδικά στον περιληπτικό όρο «λογοτεχνία». Άλλωστε η ποίηση δεν είναι, στην πραγματικότητα, τέχνη του λόγου, αλλά μια ιδιότυπη τέχνη της σιωπής. Και μια τέχνη που, επί τρεις χιλιάδες χρόνια, δεν έχει ανοίξει πλήρως τα χαρτιά της, δεν αποκαλύπτει τα μυστικά της, δεν ορίζει με σαφήνεια τους κανόνες της, δεν σημαδεύει καν τα όριά της. Αυτός, φαντάζομαι, είναι και ο λόγος που πράγματι με απασχολεί διαχρονικά ο ρόλος και το νόημά της. Με ενδιαφέρει, με περιέργεια σχεδόν οντολογική, η γέννηση και η λειτουργία της, η αυτόνομη υπόστασή της, σαν παρακλάδι ή μάλλον σαν καταβολάδα του μεγάλου κορμού της γλώσσας. Και με ενδιαφέρει ακόμη περισσότερο που σε όλα αυτά τα ερωτήματα αποκρίνεται με πολλές διαφορετικές απαντήσεις, δηλαδή πάλι με σιωπή.

ΕΡ: Το τοπίο που εικονογραφείτε στα ποιήματά σας είναι ένα τοπίο χωρίς απαντοχή και ελπίδα, ένας σχεδόν μηδενικός κόσμος. Τι καλείται να κάνει η ποίηση με έναν τέτοιο κόσμο, γιατί μας βάζει ανήμπορους μπροστά του;

ΑΠ: Δεν ξέρω αν τα ποιήματά μου ευαγγελίζονται πράγματι την απελπισία, ούτε αν αποδίδουν την πραγματικότητα με τόνους σκούρους, που η ίδια δεν τους έχει. Η αλήθεια είναι ότι ο κόσμος μας ολόκληρος είναι άχρωμος, και ότι τα χρώματα προέρχονται αποκλειστικά απ' το δικό μας βλέμμα. Προφανώς νομίζετε ότι μιλώ μεταφορικά, και ως ένα σημείο αυτό κάνω. Εκείνο όμως που ξεπερνάει, ακόμη μια φορά, κάθε μεταφορά και κάθε ποιητική ή ποιητικίζουσα φαντασία, είναι η ίδια η πραγματικότητα: Επιστημονικά πειράματα απέδειξαν ότι τα χρώματα που βλέπουμε, οι τόνοι και οι διαβαθμίσεις τους, δεν υφίστανται στον αντικειμενικό κόσμο, παρά γεννιούνται από κύματα, ακτινοβολίες και εκπομπές που δέχεται το ανθρώπινο μάτι και ο εγκέφαλος. Αλλά και αρκετά από τα ποιήματα που απαρτίζουν τα «Τοπία του Τίποτα», παρά τον μεταφυσικό ή αλληγορικό τους μανδύα, όσο και αν φαίνεται περίεργο, έλκουν την καταγωγή τους από την ταραχή και την έκπληξη που μου προκάλεσαν αντίστοιχες επιστημονικές ανακαλύψεις: τα πρωτόνια, τα νετρόνια και τα ηλεκτρόνια, που αποτελούν το άτομο κάθε ύλης, απέχουν μεταξύ τους, αναλογικά, όσο απέχει ένας πλανήτης από τον άλλον στο διάστημα – και αυτό συμβαίνει ακόμη και στο εσωτερικό του πιο σκληρού, του πιο συμπαγούς στερεού. Το μέγιστο μέρος του ατόμου το καταλαμβάνει το κενό, κάτι που για τα δικά μας αισθητήρια μεταφράζεται σε Τίποτα. Ιδού λοιπόν ένα σύμπαν σχεδόν φαντασιακό, ένας κόσμος σχεδόν μηδενικός, πλασμένος από κενό, φτιαγμένος από άπειρα, διαδοχικά, μαγευτικά τοπία του Τίποτα.

ΕΡ: Ανήκετε στη γενιά του 1970, μια γενιά που συνδέθηκε με την αμφισβήτηση του Μάη του 1968. Πιστεύετε ότι υπάρχουν σήμερα κάποια στοιχεία που να διατηρούν τους εσωτερικούς δεσμούς της γενιάς σας σε αυτήν ή σε άλλη βάση;

ΑΠ: Ούτως ή άλλως, τα στοιχεία της αμφισβήτησης, όσα υπήρχαν ή όσα θεωρήθηκε πως υπήρχαν, εξαρχής δεν ήταν κοινά για όλους μας, ούτε είχαν πάντα τον ίδιο στόχο. Άλλοι είχαν στραμμένη την προσοχή τους προς την ιστορική πραγματικότητα, άλλοι προς τις κοινωνικές δομές και αξίες, άλλοι προς την αλλοτρίωση και τον κομφορμισμό του σύγχρονου ανθρώπου, άλλοι προς το εσωτερικό υπαρξιακό κενό, άλλοι προς τα νέα ρεύματα ή προς την ίδια την ποιητική γλώσσα, άλλοι προς άλλα. Γενικά, πάντως, μας διακατείχε πράγματι μια δημιουργική έξαψη, μια διάθεση επαναδιάταξης του κόσμου γύρω μας και του κόσμου μέσα μας, που εκόμισε τότε στην ποίηση έναν αέρα ανανέωσης. Σήμερα, που έχουν περάσει τέσσερις πλήρεις δεκαετίες και που η γενιά του '70 κοντεύει να γίνει «γενιά των 70» (οι πρεσβύτεροι της γενιάς έχουν ήδη πιάσει το όριο), νομίζω ότι η αρχική εκείνη εικόνα δεν έχει διαφοροποιηθεί ριζικά. Παγιώθηκε μεταξύ μας μια εκφραστική και θεματική παραλληλία, που στηρίζεται στην ιδιομορφία της ποιητικής εργασίας του καθενός χωριστά, αλλά που εξακολουθεί να φέρει, ως κοινό γνώρισμα, ένα πνεύμα διαρκούς αναζήτησης πίσω από τα επιφαινόμενα, ένα πνεύμα αμφισβήτησης της εξωτερικής εικόνας των πραγμάτων και καταβύθισης στην κρυμμένη τους ουσία.

ΕΡ: Διακρίνετε στους νέους ποιητές κάποιες τάσεις οι οποίες να επαγγέλλονται ένα καινούργιο παράδειγμα και, αν ναι, ποια θα λέγατε ότι είναι τα χαρακτηριστικά τους;

ΑΠ: Όπως κι εμείς, όπως και οι παλαιότεροι, έτσι και οι νεώτεροι, «όλοι μαζί κινούμε συρφετός» κατά τον στίχο του Καρυωτάκη, γυρεύοντας όχι ομοιοκαταληξία τώρα πια (πλην ελαχίστων), αλλά έστω λίγη εκφραστική πρωτοτυπία, αφού οι μεγάλες θεματικές δεξαμενές έχουν αποστραγγιστεί προ πολλού. (Ο Αριστοτέλης στην «Ποιητική» του καταγράφει το παράπονο του Σάμιου ποιητή Χοιρίλου, που διαπίστωνε με απελπισία ότι, από την εποχή του κιόλας, στην ποίηση «τα πάντα δέδοσται», όλα δηλαδή τα θέματα ήταν πλέον δεδομένα. Φανταστείτε!). Όσον αφορά την τρέχουσα παραγωγή, ομολογώ ότι δεν μπορώ να διακρίνω κάποια συγκεκριμένα χαρακτηριστικά που να σηματοδοτούν με ευκρίνεια μια τομή ή μια ρήξη. Θα 'λεγα ότι έχει διαμορφωθεί, εδώ και χρόνια, μια κοινή ποιητική γλώσσα, με πολλά επιγονικά στοιχεία από τα μεγάλα ρεύματα του παρελθόντος, με μια πρώτη τάση προς την ενδοσκόπηση και μια δεύτερη προς την άμεση κοινωνική κριτική.

ΕΡ: Στις ημέρες που διανύουμε η ποίηση είναι σε θέση να επαναδιεκδικήσει τον χαμένο δημόσιο λόγο της; Μπορούν κάποιοι να προσέξουν ξανά τους ποιητές;

ΑΠ.: Το ζητούμενο δεν είναι να προσέξουν τους ποιητές, αλλά την ίδια την ποίηση. Και όταν μιλάμε για ποίηση, ας μην τη συγχέουμε με τα ποιήματα που γράφονται ή που έχουν γραφτεί. Το ποίημα, οποιοδήποτε ποίημα, όσο σημαντικό και αν είναι, δεν αποτελεί παρά χλομό απείκασμα της ποιητικής ιδέας και της ποιητικής αίσθησης που το προκάλεσαν. Ποίηση δεν είναι το γραπτό αποτύπωμα της έμπνευσης, είναι η έμπνευση αυτή καθαυτή, ο σπινθήρας της έντασης και της συγκίνησης που μπορεί να ξεπηδήσει ανά πάσα στιγμή από το κάθετί, πέρα από λέξεις κι από στίχους, αρκεί να είσαι πρόθυμος και προετοιμασμένος να τον διακρίνεις. Και ν' ανάψεις μ' αυτόν τη φλόγα που θα σε φωτίσει, τη φωτιά που θα σε ζεστάνει – για να μιμηθούμε λίγο κι εμείς τον υψήγορο, μεταφορικό λόγο των παλαιών ποιητών.

Γιά τον Αντώνη Φωστιέρη του Τόλη Νικηφόρου       

Δημοσιεύτηκε Κυριακή, 30 Μαρτίου 2014 14:47 στο diastixo.gr

Θα μου επιτρέψετε να σας διηγηθώ μια μικρή, απόλυτα αληθινή, ποιητική ιστορία. Το καλοκαίρι του 1981, δύο σημαντικοί τότε πολιτιστικοί φορείς της Θεσσαλονίκης, η Λέσχη Γραμμάτων και Τεχνών Β.Ε. και η Πανελλήνια Πολιτιστική Κίνηση, διοργάνωσαν στο Θέατρο του Κήπου, με την αρωγή του Δήμου Θεσσαλονίκης, την Πρώτη Πανελλήνια Ποιητική Συνάντηση. Στην εκδήλωση αυτή είχαν κληθεί να πάρουν μέρος ποιητές που είχαν πρωτοεμφανιστεί την εικοσαετία 1960-1980. Η ιδέα ήταν του Ανέστη Ευαγγέλου, ενώ εισηγητής και συντονιστής της συζήτησης ήταν ο Ξενοφών Κοκόλης.

Το υπαίθριο θέατρο ήταν κατάμεστο από τον πρωτοφανή για τα ποιητικά δεδομένα αριθμό των 500 περίπου ποιητών, πεζογράφων, μελετητών και φίλων της ποίησης. Όταν ήρθε η σειρά του, ο τότε νεότατος Αντώνης Φωστιέρης διάβασε, μεταξύ των άλλων, από τη συλλογή Σκοτεινός έρωτας, 1977 το ποίημα:

ΕΣΥ

Αν σε πω γκόμενα θα σ' αφανίσω

Αν σε πω αγάπη μου θ' αφανιστώ

Ηλεκτρικό πουλί στο χείλος της αβύσσου

Δάσος πυκνό που το περνάω σφυρίζοντας

Για μια στιγμή φάνηκε σαν το ακροατήριο να κρατούσε την ανάσα του. Ύστερα ακούστηκε ένα μακρόσυρτο αχ και ακολούθησαν θυελλώδη χειροκροτήματα. Ήταν μια από τις μαγικές εκείνες στιγμές που η ποίηση συμπυκνώνεται σε ελάχιστους στίχους και ο ακροατής συντονίζεται απόλυτα με τον λόγο του ποιητή. Και ένα από εκείνα τα ποιήματα που σχεδόν κάθε ποιητής θα ήθελε να είχε γράψει.

Θυμάμαι ότι στη συζήτηση, μετά το τέλος των αναγνώσεων, ο Αντώνης Φωστιέρης είχε αναφερθεί και στη Λέξη, το σημαντικό λογοτεχνικό περιοδικό που είχε αρχίσει να εκδίδει τον προηγούμενο χρόνο σε συνεργασία με τον ποιητή Θανάση Νιάρχο.

Έχω στα χέρια μου, ως κάποιου είδους κειμήλιο της εποχής εκείνης, το βιβλιαράκι που είχαμε τότε τυπώσει με τα ποιήματα και τα βιογραφικά των 17 ποιητών που είχαν συμμετάσχει, πρόλογο και επίμετρο του Ξενοφώντα Κοκόλη.

Τα επόμενα 33 χρόνια ως τις μέρες μας, παρακολούθησα την πορεία του Αντώνη Φωστιέρη και, ως συνδρομητής της Λέξης, τη γενική αποδοχή του και την πλήρη ποιητική του καταξίωση ως ενός από τους σημαντικότερους ποιητές της γενιάς του '70 και όχι μόνο.

Τον Φεβρουάριο του 2009, μάλιστα, ανθολόγησα την ποίησή του στις θεματικές ανθολογίες που διατηρώ από το 2008 στο ιστολόγιο «Ένα λιβάδι μέσα στην ομίχλη που ονειρεύεται». Στα 20 ποιήματά του που από τότε είναι αναρτημένα εκεί, άρχισα σήμερα να προσθέτω επιλεγμένα ποιήματα από την πρόσφατη συλλογή του Τοπία του τίποτα (2013). Από τη συλλογή αυτή ακολουθεί το ομώνυμο ποίημα:

ΤΟΠΙΑ ΤΟΥ ΤΙΠΟΤΑ

Ξανά το σήμερα κι η σπάθη του αμετάθετου

Ξανά η άβυσσος του νου.

Δεν έχει εντέλει τίποτα

Πραγματικά δικό της

Μια μικρή στιγμή,

Κάτι δανείζεται απ' το πριν

Κάτι απ' το αύριο

Το ξεπληρώνει

Με το υστέρημα του άλλου.

Αέρινη

Κι όμως πατάει στο στήθος σου ατσάλι –

Έτσι ακριβώς

Όπως το σύμπαν περισφίγγει:

Ατσάλινο.

Γεμάτο τρύπες από θάλασσες κενού

Τοπία του τίποτα

Να πλέουν μέσα τους νησάκια νετρονίων

Και γαλαξίες. Ευφάνταστη

Φενάκη του ορατού

Στη φτερωτή

Μπαγκέτα ενός ιλίγγου.

Που ηλεκτρισμένη

Μεταμφιέζει το μηδέν

Το πουθενά

Και το ποτέ

Σε κόσμο.

Για την ποίηση του Αντώνη Φωστιέρη έχουν γραφεί πολλά από Έλληνες και ξένους. Από μελετητές της λογοτεχνίας, κριτικούς, ομότεχνους και άλλους. Έχει γραφεί ότι «ο Φωστιέρης πειραματίζεται σε ένα μεγάλο ζητούμενο, την ένωση της ποίησης με τη φιλοσοφία, με τρόπο όμως που ο ποιητικός λόγος να παραμένει οραματικός». Στο σημείο αυτό ας θυμηθούμε τους προσωκρατικούς φιλοσόφους, τους μεγαλύτερους ίσως ποιητές στην Ιστορία της ανθρωπότητας. Αναφέρεται μια «στοχαστική συμπύκνωση» στο έργο του, όπως και «το στοιχείο του απρόοπτου που ανατρέπει την καθιερωμένη ροή των πραγμάτων».

Έχει ακόμη γραφεί ότι η ποίηση του Αντώνη Φωστιέρη αναδύεται από μια «υπαρξιακή ερημιά», ότι είναι μια «συγκλονιστική ασέβεια» διότι «ο εξωμότης αυτός των μυστηρίων, βγάζοντας στο θνητό φως τις αθάνατες και απρόσιτες αλήθειες της κρυφής ποίησης, μας βεβαιώνει πως ο κόσμος είναι πένθος, δηλαδή απαρηγόρητο πάθος χωρίς κανένα μάθημα. Με την ειρωνική και αιχμηρή αποκάλυψη ότι το υπάρχειν είναι απελπισία και σημαίνει πάντα και μόνο θάνατο».

Αυτά και άλλα πολλά έχουν γραφεί για την ποίηση του Αντώνη Φωστιέρη, που έχει χαρακτηρισθεί ως «ποιητής του υποδόριου καγχασμού και του νηφάλιου θυμού». Στο καλαίσθητο και πλούσιο πρόσφατο ποιητικό βιβλίο του με πάνω από 50 ποιήματα, τα περισσότερα από τα οποία έχουν δημοσιευτεί σε λογοτεχνικά περιοδικά και εφημερίδες, θα γνωρίσετε την καθαρά προσωπική φωνή του. Πιθανολογώ ότι το βιβλίο αυτό θα αποτελέσει την αφορμή να ανατρέξετε στο σύνολο του έργου του στη συγκεντρωτική του έκδοση, αν δεν το έχετε ήδη κάνει.

Παρά τα αδιέξοδα και τα αιώνια αναπάντητα ερωτήματα, ποίηση είναι πάντα, σε καθοριστικό βαθμό, μια κορύφωση της συγκίνησης, ένα ερωτικό φαινόμενο. Κι αυτό δεν χρειάζεται καμία απάντηση. Ή, όπως λέει ο ποιητής, «ρυθμικά σκεπτόμενο αίσθημα». Η αλήθεια αυτού του κόσμου δεν προσεγγίζεται με τη λογική, αλλά με τη γαλήνια παρατήρηση και την αποκάλυψη. Αυτές τις αποκαλυπτικές εξαίσιες στιγμές, στιγμές ταύτισής σας με τον ποιητικό λόγο, αισθάνομαι βέβαιος ότι θα συναντήσετε στα ποιήματα του Αντώνη Φωστιέρη. Ίσως μάλιστα σας ξεφύγει κι ένα μακρόσυρτο αχ, όπως στο Θέατρο του Κήπου πριν από 33 χρόνια.

[Ομιλία κατά την παρουσίαση του Αντώνη Φωστιέρη στην Κεντρική Δημοτική Βιβλιοθήκη Θεσσαλονίκης, Παρασκευή 7.3.2014.]

http://diastixo.gr/epikaira/apopseis/2349-fostieris

Τα πάντα ρει

Αλίμονο  μας  αν  βάζαμε  στην  άκρη  τον  έρωτα  και  την αγάπη  και  βουλιάζαμε  στην  κατήφεια  και  τον  μαρασμό  που  μας επιβάλει  η  σημερινή  πραγματικότητα! Ο  άνθρωπος  πρέπει  να  ζει  τη  ζωή  του δυναμικά  και  ολοκληρωτικά κάτω  από  οποιεσδήποτε  συνθήκες...Αρνούμαι  να  αφήσω  το  χρόνο  να  φύγει  γυρνώντας  την  πλάτη στις  ευλογίες  που  μου  έχει  χαρίσει  απλόχερα  η  φύση.

Δεν  νομίζω  ότι  πια  υφίσταται  η  τυπική έννοια  της  «κρίσης»  καθώς  αυτό  συνεπάγεται   μια προσωρινή κατάσταση. Έχουμε  περάσει  σε  ένα  διαφορετικό  τρόπο  ζωής  με  άλλα  δεδομένα  τα  οποία  δεν  πρόκειται  να  αλλάξουν  δραστικά,  τουλάχιστον  όσον  αφορά  στη  δική  μας  γενεά.  Προσπαθώ  να  εκτιμώ  και  να  ασχολούμαι  με  την  ουσία  των  πραγμάτων, να  παίρνω  και  να  δίνω  αγάπη  στους  ανθρώπους  γύρω  μου, να  γεμίζω  τις  στιγμές  μου  με  ομορφιά  και  αισιοδοξία  και  να  απαλλάσσομαι  από  την   δυσφορία  που  προσπαθούν  να  μου  καλλιεργήσουν τα μαζικά  μέσα  ενημέρωσης.

Οι  πιο  λαμπρές στιγμές  της  ζωής  μας  δεν  είναι  οι  λεγόμενες  «ημέρες  επιτυχίας» αλλά  περισσότερο εκείνες  που  μετά  από  απόρριψη  και  απελπισία  αισθάνεσαι  να  μεγαλώνει  μέσα  σου  η  θέληση  για  ζωή  και  η  υπόσχεση  για  μελλοντικά  επιτεύγματα. Όλα  θα  κάνουν  τον  κύκλο  τους  και  θα  οδηγηθούμε  σε  μια  νέα  πραγματικότητα με  τον  ίδιο  τρόπο  που  μας  έχει  δείξει  η  Ιστορία  και  στο  παρελθόν.

http://www.avgi.gr/article/2125888/zaxaroula-«alimono-an-bouliazame-stin-katifeia-kai-ton-marasmo»-

Società Filellenica Italiana

Naviganti di prua ... naviganti di poppa

Il saggio di Domenico De Masi, Mappa Mundi (Rizzoli), è dedicato ai naviganti di prua, quegli emigranti che nella nave che portava verso il nuovo mondo erano attratti dalla parte anteriore del natante, perché da lì si sarebbe scorta la terra promessa, mentre invece  gli stanziali di poppa erano orientati verso la nostalgia che cresceva mano mano che l'immagine del paese di origine perdeva i suoi dettagli e i suoi confini.

Severino Salvemini, Un meticciato forse ci salverà, Corriere della Sera, 21 marzo 2014, p. 51

Πολύ δεν θέλει ο Έλληνας να χάσει την λαλιά του ...μουρμουρίζοντας σπασμένες σκέψεις από ξένες γλώσσες

Σήμερα που είναι η Διεθνής Ημέρα της ... Φραγκοφωνίας σκέφτηκα να αναρτήσω μερικά ερανίσματα για την ... Ελληνοφωνία.

Χρέος μας να περηφανευόμαστε κι εμείς για την γλώσσα μας, την πιο όμορφη της Ευρώπης, κατά τα λεγόμενα του ... Γάλλου γλωσσολόγου 

Charles-Claude Fauriel 

(1772 – 1844)

!

Μια και πατρίδα μας είναι στο κάτω  κάτω της γραφής η γλώσσα μας, οφείλουμε να την προβάλλουμε κάθε τόσο και να θυμόμαστε τί έχουν πει για αυτήν ορισμένοι Έλληνες και ξένοι.

«Μήγαρις έχω άλλο στο νου μου, πάρεξ ελευθερία και γλώσσα;» 

[

Δ.  Σολωμός

]

«Πολύ δεν θέλει ο Έλληνας

Να χάσει την λαλιά του

Και να γίνει μισέλληνας

Από την αμυαλιά του.» [

Νίκος Γκάτσος

]

«Μα τι γυρεύουν οι ψυχές μας

Πάνω σε καταστρώματα καταλυμένων καραβιών

Μουρμουρίζοντας σπασμένες σκέψεις από ξένες γλώσσες;» [

Γιώργος Σεφέρης

]

«Από την εποχή που μίλησε ο Όμηρος ως τα σήμερα, μιλούμε, ανασαίνουμε και τραγουδούμε με την ίδια γλώσσα.» 

[

Γιώργος Σεφέρης

]

«

Τό μέλλον της γλώσσας ενός λαού είναι ίδιο με το μέλλον του ίδιου του λαού

»

. 

[

Γεώργιος Μπαμπινιώτης

]

https://www.youtube.com/watch?v=rNUelA8DGFo#t=41

«Αυτό που λατρεύω στα ελληνικά κείμενα είναι η συνάντηση με τη γέννηση της έλλογης σκέψης... Ο Λόγος είναι το τείχος που προστατεύει από την κτηνωδία». 

[

Ζακλίν ντε Ρομιγί

]

«Στην Ελληνική υπάρχει ένας ίλιγγος λέξεων, διότι μόνο αυτή εξερεύνησε, κατέγραψε και ανέλυσε τις ενδότατες διαδικασίες της ομιλίας και της γλώσσης, όσο καμία άλλη γλώσσα.» [Ζακ Λακαρριέρ]

«Είθε η Ελληνική γλώσσα να γίνει κοινή όλων των λαών.» [Βολταίρος]

«Η Ελληνική έχει ομοιογένεια σαν την Γερμανική, είναι όμως πιο πλούσια από αυτήν. Έχει την σαφήνεια της Γαλλικής, έχει όμως μεγαλύτερη ακριβολογία. Είναι πιο ευλύγιστη από την Ιταλική και πολύ πιο αρμονική από την Ισπανική. Έχει δηλαδή ότι χρειάζεται για να θεωρηθεί η ωραιότερη γλώσσα της Ευρώπης.» [Κάρολος Φωριέλ]

«Αν το βιολί είναι το τελειότερο μουσικό όργανο, τότε η Ελληνική γλώσσα είναι το βιολί του ανθρώπινου στοχασμού.» [Έλεν Κέλλερ]

«Εάν οι θεοί μιλούν, τότε σίγουρα χρησιμοποιούν τη γλώσσα των Ελλήνων.» [Κικέρων]

«Η Ελληνική είναι η τελειότερη γλώσσα. Συχνά διαπιστώνει κανείς ότι μιά σκέψη μπορεί να διατυπωθεί με άνεση και χάρη στην Ελληνική, ενώ γίνεται δύσκολη και βαρειά στην Λατινική, Αγγλική, Γαλλική ή Γερμανική. Είναι η τελειότερη γλώσσα, επειδή εκφράζει τις σκέψεις τελειοτέρων ανθρώπων.» [Gilbert Murray]

Στην Τήνο έμαθα να ακούω τη σιωπή και να ξεχωρίζω τους ήχους

Από την ταράτσα μου, αντί να βλέπω αυτοκίνητα, βλέπω πλοία να περνάνε. 

Αντί να ακούω κλάξον, ακούω πουλιά, κατσίκια, κοκόρια και άλλα ζωντανά που ζούνε στην ύπαιθρο....

Κάνω παρέα με ανθρώπους ήρεμους και χαλαρούς, που κάνουν τη δουλειά τους με ρυθμούς ανθρώπινους. Βλέπω τα σκυλιά μου να τρέχουνε ευτυχισμένα στα χωράφια.

Κοιτάζω το ηλιοβασίλεμα αντί να κοιτάζω την τύφλα μου. Τρώω φρέσκα ντόπια προϊόντα και όχι ηλίθιες, πλαστικές τροφές. Φεύγω από το σπίτι μου για να πάω στη Χώρα και ξέρω ακριβώς τι ώρα θα φτάσω.

Είμαι μόνη μου όταν θέλω να είμαι μόνη μου και με παρέα όταν θέλω παρέα, χωρίς κανένας να ενοχλείται όταν λες δεν γουστάρω να σε δω σήμερα.

Δεν έχω λόγους για δικαιολογίες, δεν έχω λόγους για υποκρισία, δεν έχω λόγους να φοβάμαι ότι θα παρεξηγηθώ. Ζω με ανθρώπους που σέβονται τη μοναξιά μου, αναπνέω ελεύθερα χωρίς να φοβάμαι μη μολυνθώ, έμαθα να ακούω τη σιωπή και να ξεχωρίζω τους ήχους της φύσης. Τον αέρα, τη θάλασσα, τα φύλλα…

Έμαθα να ανάβω τζάκι και ξυλόσομπα, έμαθα να περιποιούμαι τα λουλούδια μου, να ταΐζω τα πουλιά. Βάφτισα όλους τους λαγούς της περιοχής Παναγιώτηδες για να τους γιορτάζουμε τον Δεκαπενταύγουστο.

Η μόνη μου στεναχώρια είναι ότι ξέρω ότι κάποια στιγμή θα γυρίσω στην Αθήνα. Η Τήνος της Παναγίας είναι κάτι που δεν το γνωρίζω. Ξέρω την Τήνο των ανθρώπων.

Άννα Παναγιωτοπούλου

http://www.plektani.gr/2013/05/blog-post_10.html

Οργή, περηφάνια και προσδοκίες των Ελλήνων

LE MONDE 06.03.2014: La Grèce exige des réparations de guerre de l'Allemagne

«La Grèce n'a jamais renoncé [aux réparations de guerre] et exige la résolution de cette question avec l'ouverture rapide de discussions», a déclaré le président de la République grecque, Carolos Papoulias, jeudi 6 mars à Athènes, en recevant le président allemand Joachim Gauck pour une visite de deux jours. La réponse courtoise de son homologue n'a pas dévié de la position de l'Allemagne sur ce vieux débat qui a resurgi avec la crise : «Vous savez que je ne peux vous faired'autre réponse que vous dire que la voie légale est fermée.»

Le gouvernement allemand a toujours fait valoir que la question des réparations de guerre avait été réglée dans le cadre d'accords entre Etats à la conférence de Paris en novembre 1945. Le président allemand a cependant affirmé son intention, au cours de cette visite en Grèce, de «reconnaître la culpabilité de l'Allemagne» pour les victimes de la guerre, «un mot qui n'a pas qu'un sens pénal mais aussi un sens moral, c'est à lui que je me réfère».

Εάν πρόκειται να υποφέρουμε, ας υποφέρουμε με αξιοπρέπεια

«Άθλιοι», αλά ελληνικά, κ Ουγκώ!…

ΠΟΛΙΤΙΚΗ-ΑΠΟΨΕΙΣ / POLITIK-ANSICHTEN, Elliniki Gnomi, 05 Mar 2014

Γράφει ο Καθηγητής Γιώργος Πιπερόπουλος.

Το χρονογράφημα φιλοξενήθηκε στα blogs όταν άρχισε το δράμα μας  αλλά το επαναφέρω στη  δημοσιότητα καθώς, τελικά, κατέβασε τα ρολά και το περίπτερο του Χρήστου και της Ρένας, το τελευταίο από τα 7  περίπτερα της γειτονιάς μου στην (κάποτε) »νυφούλα» Θεσσαλονίκη…

Πήρα με την αρχική δημοσίευση πολλά σχόλια που έλεγαν περίπου:

Και αυτό είναι μόνο το ξεκίνημα κ Καθηγητά! Ο φόβος όλων μας είναι ότι τα πράγματα θα γίνουν πολύ δύσκολα και θα παρακαλούμε το Θεό να βάλει το χέρι Του πάνω από την Ελλάδα και την Παναγιά να μας ελεήσει…

                                  ************************************************

      Το κλασικό μυθιστόρημα του μεγάλου Γάλλου δημιουργού, «οι Άθλιοι», με τον  διωκόμενο Γιάννη Αγιάννη και τον ανελέητο διώκτη του Ιαβέρη, με φόντο τη Γαλλική κοινωνία της προκλητικής οικονομικής ανομοιογένειας προβλημάτισε και συγκίνησε αμέτρητα εκατομμύρια αναγνωστών από τότε που  δημοσιεύτηκε και μέχρι σήμερα.

     Τον Βίκτωρα Ουγκώ δεν χρειάζεται  να σας τον συστήσω.

     Τον γείτονά μου Χρήστο, τον «περιπτερά», που επιβιώνει στη γειτονιά μας όπου, μέσα σε 2 χρόνια, τα 3 από τα 7 περίπτερα ήδη έκλεισαν, θέλω να σας συστήσω με αφορμή την προχθεσινή μας συζήτηση για ευαισθησία και αξιοπρέπεια κάποιων φτωχών, για κοινωνική αναλγησία και μακαριότητα των ευπόρων τάξεων της σύγχρονης, Ευρωπαϊκού επιπέδου, ελληνικής κοινωνίας που θα προβλημάτιζαν βαθύτατα και τον Ουγκώ καθώς είχαν αποτελέσει το επίκεντρο του δικού του προβληματισμού πριν δυο αιώνες…..

     Ο φίλος μου Χρήστος, τώρα, αλλά όχι ανέκαθεν, «περιπτεράς», θύμα και αυτός ως πρώην επαγγελματίας και μαζί η ερίτιμος σύζυγός του κ Ρένα στην Ελλάδα του ΔΝΤ και της γοργά εξελισσόμενης πλέον (όχι μόνο οικονομικής, δυστυχώς,) εξαθλίωσης – μου έβαλε τα δύσκολα αφηγούμενος ένα προσωπικό του πρόσφατο περιστατικό.

     Μου ζήτησε να ψυχογραφήσω τα δύο δραματικά πρόσωπα που λειτούργησαν ως «πρωταγωνιστές» να τοποθετηθώ κοινωνιολογικά αξιολογώντας την πορεία της Ελληνικής κοινωνίας και οικονομίας της πρώην ΨΩΡΟΚΩΣΤΑΙΝΑΣ, στη συνέχεια με κυρίαρχο του πολιτικού παιχνιδιού τον κ Κώστα Σημίτη, της «ακμάζουσας(;)» οικονομικά Ελλάδας του Χρηματιστηρίου, της ΟΝΕ και των Ολυμπιακών αγώνων τον οποίο διαδέχτηκε ο κ Καραμανλής της «αδιαφορίας και του Βατοπεδίου», ο οποίος παρεχώρησε με μεγαλοπρεπή γενναιοδωρία τα κλειδιά της εξουσίας στον κ Παπανδρέου, που μαζί με τον κ Παπακωνσταντίνου και το όλον (πριν 3 αποχωρήσεων-διαγραφών) ΠΑΣΟΚ, οδήγησαν τη χώρα στην αγκαλιά της…τρόικα!

     Μπορείς να το κάνεις, μου είπε ο γείτονάς μου Χρήστος, εξάλλου αυτό δεν κάνεις στα πανεπιστημιακά αμφιθέατρα αλλά και στα BLOGS, στην ΤιΒι, τα ραδιόφωνα και τις εφημερίδες όπου σε φιλοξενούν για να ερμηνεύσεις τα κοινωνικά φαινόμενα και  σεκοντάρισε χαμογελαστή η σύζυγός του Ρένα…

    Ήρθε ο άνθρωπος, τριανταπεντάρης, ευγενής, καλοντυμένος πήρε από το εξωτερικό ράφι του περιπτέρου ένα κρουασάν και ρώτησε πόσο κάνει.

    Ένα ευρώ και 20  λεπτά του είπε ο Χρήστος

     Το παλικάρι, αφού έψαξε όλες τις τσέπες, εναπόθεσε στο γκισέ εξήντα λεπτά, έσκυψε το κεφάλι και ΞΑΦΝΙΚΑ…το έβαλε στα πόδια!…

     Γύρνα πίσω, φώναξε βροντερά ο Χρήστος, γύρνα πίσω ρε παλικάρι μου!…

     Τον κυνήγησες για να τον πιάσεις; Ρώτησα…

     Όχι, βέβαια, μου απάντησε.

     Τότε γιατί του έβαλες τις φωνές να γυρίσει πίσω;

     Για να του δώσω πίσω του φουκαρά τα εξήντα λεπτά που μου άφησε ενώ σίγουρα τα χρειαζόταν, να του κεράσω το κρουασάν, δήλωσε ο φίλος μου Χρήστος εμφανέστατα λυπημένος!.

     Τι ψυχογράφημα και ποιά κοινωνιολογική ανάλυση να κάνω;

     Θυμήθηκα τον Ουγκώ:

    «Εάν πρόκειται να υποφέρουμε, ας υποφέρουμε με αξιοπρέπεια» 

     είχε γράψει χαρακτηριστικά ο μεγάλος Γάλλος δημιουργός.      

     Ένας…«Άθλιος» στην Ελλάδα του 2011 από τα εκατομμύρια «αθλίων» που εσείς δημιουργήσατε, κ. Γιώργο (που μας…Κυβερνάς), κ. Κώστα μου (που ΟΥΔΕΠΟΤΕ μας τίμησες με μια ΝΤΟΜΠΡΑ απάντηση για το πώς και γιατί μας….εγκατέλειψες), κ Σημίτη που οδήγησες ενάμιση εκατομμύριο ελληνικές οικογένειες στο κρεματόριο του ΧΑΑ, μοιράστηκε με αξιοπρέπεια, στα εξήντα λεπτά του ΕΥΡΩ τη «ντροπή» της «ΔΝΤ-ικής» του φτώχειας με τον φίλο μου τον περιπτερά.

     Εσείς ΠΡΑΣΙΝΟΙ, ΜΠΛΕ και ΠΟΛΥΧΡΩΜΟΙ κυρίες και κύριοι νυν και πρώην Υπουργοί, Υφυπουργοί, Γενικοί Γραμματείς και χιλιάδες διορισμένα στελέχη των ΔΕΚΟ που με επιδέξιους χειρισμούς «αναλγησίας» στον ΣΥΜΨΗΦΙΣΜΟ συνεχίζετε να «διαπληκτίζεστε» στα ράδιο-τηλεοπτικά παράθυρα, με συνεντεύξεις σε εφημερίδες και περιοδικά, πότε θα δημεύσετε και θα επιστρέψετε στη ρημαγμένη ελληνική οικονομία και τους Έλληνες τον παρανόμως αποκτηθέντα πλούτο τιμωρώντας τους ενόχους;

    Στην Ελλάδα της τρόικα οι «άθλιοι» αυξάνονται με γεωμετρικούς ρυθμούς ενώ μικρομεσαίες επιχειρήσεις και περίπτερα εξαφανίζονται με υψηλότερους ρυθμούς!..

    Πολιτικοί, πότε θα δράσετε για να δικαιωθεί ο Λαός και η Ελλάδα;

http://www.elliniki-gnomi.eu/archives/51148