ΤΑ ΚΕΛΛΙΑ ΤΗΣ ΤΗΝΟΥ

ΤΑ ΚΕΛΛΙΑ ΤΗΣ ΤΗΝΟΥ
Και στα Κελλιά με χρώματα άσπρα και ήλιο μεθούν

sabato 29 agosto 2015

Τήνος: Παραδοσιακή Αρχιτεκτονική (Γενικές Αρχιτεκτονικές αρχές, χωροθέτηση οικισμών, λειτουργική διάρθρωση κατοικιών)

Δευτέρα, 19 Ιανουαρίου 2015

Τήνος: Παραδοσιακή Αρχιτεκτονική (Γενικές Αρχιτεκτονικές αρχές)

Η Χώρα της Τήνου

Η παραδοσιακή Αρχιτεκτονική της Τήνου αποτελεί μια ξεχωριστή και μοναδική ενότητα παραδοσιακής κατοικίας στο Αιγαίο, επηρεαζόμενη από το μικροπεριβάλλον και το ιστορικό της υπόβαθρο. Το κλίμα, το έδαφος και τα δομικά υλικά, η ασχολία των κατοίκων, τα ήθη και τα έθιμα, αποτελούν τους παράγοντες που συντέλεσαν στον τρόπο οικοδόμηση του νησιού, από τα αρχαία ακόμα χρόνια.

Παραδοσιακή Αρχιτεκτονική χαρακτηρίζεται εκείνη που έχει επικρατήσει σ’ ένα τόπο και που αποτελεί αναπόσπαστο μέρος και ισότιμο τμήμα της ιστορίας και της εξέλιξης του. Κινείται παράλληλα με την οικονομία και την κοινωνία, αντικατοπτρίζοντας και αναβιώνοντας τον τρόπο ζωής, τα ήθη και τα έθιμα ενός λαού. 

Η μελέτη της παραδοσιακής Αρχιτεκτονικής της Τήνου είναι σημαντική, τόσο για τη διάσωση της τυπολογίας της παραδοσιακής κατοικίας και των οικιστικών συνόλων, όσο και για τη γνώση και κατανόηση της παράλληλης και αδιαίρετης πορείας της ιστορίας και της κοινωνίας. Αποτέλεσε και αποτελεί πεδίο θαυμασμού και επιστημονικής έρευνας, διότι σε κάθε σημείο της κρύβονται θησαυροί γνώσεων και πολιτισμού, μεταφέρονται μηνύματα και πληροφορίες ανά τους αιώνες.



Γενικές Αρχιτεκτονικές αρχές. 

Όταν το 1715 οι Βενετοί έφυγαν από την Τήνο, καταστρέφοντας το κάστρο του Εξωμβούργου, λόγω των όρων της συμφωνίας παράδοσης του νησιού στους Τούρκους, οι κάτοικοί του κατέβηκαν στο λιμάνι και προσαρμόστηκαν στις νέες συνθήκες ζωής. Τα νέα σπίτια χτίζονταν από Τηνιακούς μαστόρους διατηρώντας ατόφιο τον παραδοσιακό αρχιτεκτονικό ρυθμό του, χρησιμοποιώντας τα ίδια υλικά και την ίδια μέθοδο. Ανάλογα με την κοινωνική κατάσταση του ιδιοκτήτη, χαρακτηρίζονται ως λαϊκά, νοικοκυρόσπιτα και αρχοντικά. Η διάκριση στηρίζεται στο μέγεθος, στη πολλαπλότητα των χώρων, στον εξωτερικό και εσωτερικό εξοπλισμό και διάκοσμο. 
Κτίριο στη Χώρα της Τήνου. 
Στον εξώστη τοξοστοιχίες Βενετσιάνικου ρυθμού.

Αρχιτεκτονικές επιδράσεις από τη Ενετική παραμονή αιώνων δεν κληρονομήθηκαν. Μόνο μετρημένα σπίτια τη θυμίζουν, όπου οι μαρμάρινες κολώνες, στόλιζαν τις προσόψεις των κατοικιών του 18ου αιώνα. Άλλες στολίζουν αυλές, σχηματίζοντας Βενετσιάνικες τοξοστοιχίες, τις λότζιες.

Η Τουρκική κατοχή στην Τήνο, αν και κράτησε περίπου έναν αιώνα (1715-1821), δεν άφησε αρχιτεκτονικά ίχνη. Το θετικό στοιχείο από την περίοδο της Τουρκοκρατίας είναι ότι αναπτύχθηκαν οι οικισμοί. 

Όταν ο νεοκλασικός αρχιτεκτονικός ρυθμός εισέβαλε στην ελεύθερη Ελλάδα, ταξίδεψε στις επαρχίες και έφτασε στη Χώρα και στα χωριά της Τήνου, ιδιαίτερα στα πιο εύπορα, αφήνοντας, όμως, λιγοστά ορατά δείγματα. Ίσως η επιρροή να ήταν μεγαλύτερη, αλλά σβήστηκε στο πέρασμα των χρόνων. 

Το Τηνιακό χωριό, ως οντότητα, άρχισε να αναπτύσσεται στα τέλη του 17ου αιώνα (στο τέλος της Ενετοκρατίας και στις αρχές της Τουρκοκρατίας), διατηρώντας όμως τον παλαιό μεσαιωνικό πυρήνα του. Τα περισσότερα χωριά έχουν κτιστεί τους πρώτους μεσαιωνικούς αιώνες, αν όχι και τους τελευταίους Βυζαντινούς. Επειδή είναι χτισμένα σε απότομες και δύσβατες πλαγιές, κανένα σχεδόν δεν έχει κυκλικό περίγραμμα. Τα περισσότερα έχουν γραμμική διάταξη, ακολουθώντας τις υψομετρικές καμπύλες. 

Τα χωριά με γραμμική διάταξη έχουν όλα κοινά χαρακτηριστικά, όπως η Κώμη, ο Αρνάδος, το Αγάπη κλπ. Ο μοναδικός δρόμος που τα διασχίζει, από τη μια άκρη ως την άλλη, είναι ευθύγραμμος, στενός, ακολουθεί την κλίση του εδάφους και αποτελεί τον κύριο άξονά του. Στις δύο πλευρές του δρόμου είναι χτισμένα σπίτια σφιχτά το ένα δίπλα στο άλλο. Πολλές φορές ο δρόμος περνά κάτω από τα σπίτια και τις αυλές σχηματίζοντας διαβατικά. Δεν είναι ορατά και διαχωρισμένα τα όριά του, με αποτέλεσμα ο κοινόχρηστος και ο ιδιωτικός χώρος να βρίσκονται σε συνεχή διάλογο και να εισχωρεί ο ένας μέσα στον άλλο. 


Αρνάδος. Η Τήνος από ψηλά
Αγάπη. Η Τήνος από ψηλά




























Κατοικίες και δρόμος στο Σκλαβοχωριό
Διαβατικό στον Τριπόταμο





















Η προσπάθεια για άμυνα και εξοικονόμηση χώρου είναι ολοφάνερη στην κάτοψη των σπιτιών και των χωριών, καθώς τα δώματά τους αποτελούν μια βαθμιδωτή συνέχεια από τη μια άκρη του χωριού ως την άλλη. Όμως, κατορθώνουν όλα τα σπίτια χτισμένα αμφιθεατρικά, να έχουν στραμμένη την πρόσοψη τους στον καλύτερο προσανατολισμό και να αποφεύγουν τον Βόρειο άνεμο. 


Ο προσανατολισμός των οικισμών, προς τη μεσημβρία, με κλιμακωτή διάταξη των κτιρίων και με αλληλοεπίθεση των όγκων, συντελεί στο να προσφέρονται στον ήλιο μεγαλύτερες επιφάνειες προβολής. Επειδή όσο περισσότερο είναι εκτεθειμένο το κτίριο στους ανέμους, τόσο μεγαλύτερες είναι οι θερμικές του απώλειες, τοποθετούνται το ένα δίπλα στο άλλο ή το ένα κάτω από το άλλο, έτσι ώστε να ελαττώνεται η συνολική εξωτερική επιφάνεια, από την οποία γίνεται η μεταβίβαση της θερμότητας από το εξωτερικό περιβάλλον στο εσωτερικό του κτιρίου.
Κατώι στον Χατζηράδο
Η κλίση του εδάφους είναι σημαντικός παράγοντας της κτιριακής διαμόρφωσης των σπιτιών, που τα προσαρμόζει σε ισόγεια και σε διώροφα. Τα περισσότερα είναι στενομέτωπα, όπως το απαιτεί η στενότητα του χώρου. Στη σάλα, η οποία είναι το μεγαλύτερο και φωτεινότερο δωμάτιο γινόταν η εκτροφή μεταξοσκώληκα από την εποχή της Ενετοκρατίας και στην Τουρκοκρατία έως το 1850 περίπου, όπου η ασθένεια των μεταξοσκωλήκων οδήγησε στη καταστροφή της βιοτεχνίας. Τα περισσότερα, όμως, σπίτια ήταν διώροφα. Οι βοηθητικοί χώροι ενσωματώθηκαν στο κατώι, ενώ η σάλα και τα δωμάτια με την κουζίνα ανέβηκαν στο ανώι. Το κατώι ήταν απαραίτητο στα Τηνιακά σπίτια. Εκεί φύλαγαν τις σοδειές μέσα σε μεγάλα πιθάρια και εκεί έμεναν και τα οικόσιτα ζώα (το φρουριακό χωριό δεν είχε χώρο για υπαίθριες αυλές). Ήταν προσιτό ή από την κεντρική είσοδο του σπιτιού ή απευθείας από το δρόμο. Πολλές φορές η αποθήκη επικοινωνούσε με το μαγειρείο με ξύλινη εσωτερική σκάλα, που έβγαινε σε καταπακτή, τη γκλαβανή. Οι χώροι ξεχωρίζουν συνήθως με ένα βόλτο που στηρίζει και την οροφή του κατωγιού. 

Γκτούντος σε κατοικία στο Σκλαβοχωριό

Πολλές φορές στα σπίτια των οικισμών βρίσκουμε τον «γκτούντο» ή «υνταγό» ή «κουντούντους». Η λέξη «γκτούντος» προέρχεται από παράφραση της λατινικής λέξης «aquaeductus», που σημαίνει οδηγός νερού. Για να αποφευχθεί η υγρασία στους υπόγειους χώρους δεν κτίζονται οι τοίχοι των θεμελίων σε επαφή με το σκαμμένο χώμα, αλλά πιο μακριά αφήνοντας, έτσι, ένα κενό ανάμεσά τους. Πρόκειται για ένα χαντάκι, άλλοτε ντυμένο με σχιστόπλακες, άλλοτε παραμένει ανοικτό, και περιβάλλει το σπίτι και το προστατεύει από τα νερά της βροχής. Εκτός όμως από αυτή τη χρήση, οι χωρικοί έβαζαν εκεί το κοπάδι τους για να το προστατέψουν από κλοπές και από τις καιρικές συνθήκες. Παράλληλα το χειμώνα εκμεταλλευόταν τη θερμότητα που εξέπεμπαν τα σώματα των ζώων και η οποία δημιουργούσε μια θερμομονωτική ζώνη.

--------------------------------
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

1. Λαογραφία. Τόμος Λ. Το σπίτι του Ν. Γύζη στο Σκλαβοχώρι Τήνου- Αλ. Φλωράκης- Αθήνα 1975
2. Η Μεσαιωνική Τήνος. – Γ. Δώριζας. Αθήνα 1976
3. Η Τήνος επί Τουρκοκρατίας και κατά τον αγώνα του 1821. .- Γ. Δώριζας. Αθήνα 1978.
4. Ελληνική παραδοσιακή Αρχιτεκτονική. Τήνος. – Αγγελική Χαριτωνίδου - εκδ. ΜΕΛΙΣΣΑ
5. Διεθνής και τοπική αρχιτεκτονική. Κλίμα και τέχνη. –Γ. Λυγίζος
6. Το παραδοσιακό σπίτι στο αιγαίο. –Κων/νος Σ. Παπαιωάννου, Αικατ. Δημητσάντου-Κρεμέζη, Μαρία Φινέ. –εκδ. ΙΔΡΥΜΑ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗ ΚΑΙ ΕΦΗΣ ΜΙΧΕΛΗ. –Αθήνα 2001
7. Εισαγωγή στην αιγαιοπελαγίτικη αρχιτεκτονική. –Δ. Β. Βασιλειάδης. –Αθήνα 1955
8. Το Ελληνικό λαϊκό σπίτι –Π. Μιχελή –εκδ. Ε.Μ.Π
9. Οι αγροτικές κατοικίες στην εξωμερά της Τήνου. –εκδ. ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΤΒΑ –Μάχη Καραλή -Αθήνα 2002
10. Το Ελληνικό παραδοσιακό σπίτι. - Κων/νος Σ. Παπαιωάννου - εκδ. Ε.Μ.Π
11. Οικόσημα της Τήνου – Αλέκος Φλωράκης –εκδ ΕΡΙΝΝΗ
12. Οδοιπορία στις μορφές και το ύφος του Ελληνικού χώρου. –Δ. Βασιλειάδης –Αθήνα 1979.
13. Man Climate and Architecture. –εκδ. ELSEVIER ARCHITECTURAL SCIENCE SERIES –B. Givoni
14. Design with the Climate. Bioclimatic approach to architectural regionalism. –εκδ. PRINCETON, UNIVERSITY PRESS –Victor Olgyay 



http://archandthoughts.blogspot.it/2015/01/blog-post_19.html

Παρασκευή, 28 Αυγούστου 2015

Τήνος. Παραδοσιακή Αρχιτεκτονική (χωροθέτηση οικισμών, λειτουργική διάρθρωση κατοικιών)

------------------------------------------------------------



Κατανομή της δόμησης στο νησί. Χωροθέτηση των οικισμών. 

Αν παρατηρήσουμε τις περιοχές του νησιού στις οποίες υπάρχουν οικισμοί, διαπιστώνουμε πως μεγαλύτερη συγκέντρωση υπάρχει στο ηπειρωτικό μέρος του. Η παραλιακή πόλη και πρωτεύουσα της Τήνου με την έναρξη της Βενετοκρατίας, επειδή δεν παρείχε ασφάλεια από τις εχθρικές επιδρομές, μεταφέρθηκε στην ανατολική πλευρά του βουνού Εξωμβούργου, που έγινε απόρθητο φρούριο εξαιτίας της φυσικής του κατασκευής και της οχύρωσής του. 



Συγκέντρωση των χωριών στο ηπειρωτικό μέρος του νησιού. Διακρίνονται τα χωριά Κουμάρος, Βωλάξ έως και η Περάστρα και η Κώμη στο βάθος

Το Εξώμβουργο πήρε την ονομασία του από τη λατινική λέξη “Sobborgo” που σημαίνει υπόπυργος ή προάστιο. Το καθεαυτό Εξώμβουργο ήταν ο ανοχύρωτος οικισμός έξω από την οχυρωμένη πολιτεία. Κατ’ επέκταση πήρε την ονομασία του όλο το βουνό. Το κάστρο ονομαζόταν Αγ. Ελένη, από την ομώνυμη καθολική εκκλησία. Πρέπει να κτίσθηκε αμέσως μετά την κατάληψη, μέσα στον 13ο αιώνα. Ο Αλ. Λαγουρός στην «Ιστορία της Τήνου» αναφέρει τη χρονολογία 1258, βασιζόμενος σε παλιά μαρτυρία. Η παραλιακή πόλη παρέμεινε μικρός οικισμός με λιγοστούς κατοίκους αλιείς και ναυτικούς.

Γύρω από το Εξώμβουργο είχαν οικοδομηθεί τα περισσότερα χωριά της Τήνου όπως:
1) Δυτικά, το Σμαρδάκιτο, ο Κάμπος, ο Ταραμπάδος, η Μεσαριά (ερειπωμένο), η Ξυνάρα, ο Καράδος (ερειπωμένο), ο Απεργάδος (ερειπωμένο), ο Χατζηράδος.
2) Νότια, ο Κτικάδος, η Σμουρδιά (ερειπωμένο), ο Σγαλάδος (ερειπωμένο), ο Τριπόταμος, ο Σμπεράδος, ο Ναζάδος (ερειπωμένο)
3) Ανατολικά, ο Μουντάδος, ο Αρνάδος, ο Τριαντάρος, τα δυο Χωριά, τα δυο Καστέλια (ερειπωμένο), ο Τζάδος, η Μέση, ο Κέχρος, ο Φαλατάδος, ο Καθλικάρος, ο Βλασάδος, η Στενή, η Μουσλού και η Ποταμιά.
4) Βόρεια, ο Κουμάρος, τα Λουτρά, η Βολάξ, ο Κρόκος, τα Μοναστήρια, ο Σκαλάδος, η Περάστρα, η Κώμη, η Αγάπη, το Σκλαβοχωριό, τα Κελλιά, ο Καρκάδος, η Αετοφωλιά, το Κάτω κλείσμα και ο Παρλάς (ερειπωμένο).
Δυο χωριά - Τριαντάρος. Χτισμένα στην πλαγιά του βουνού με νότιο προσανατολισμό
Καρδιανή. Σκαρφαλωμένη στην πλαγιά.
Έχτιζαν σε περιοχές δύσκολα προσιτές με μικρούς όγκους κτισμάτων, πυκνά δομημένους και με τέτοιο τρόπο ώστε να μην είναι θεατές από απόσταση. Σε αυτό βοηθούσε και η χρήση του τοπικού σχιστολιθικού πετρώματος. 

Ρέμα ανάμεσα σε Μπερδεμιάρο και Τριαντάρο
Στη χωροθέτηση των οικισμών λαμβάνονταν υπ’ όψη η καλή τοποθέτησή τους, ως προς τον ήλιο και τους ανέμους που επικρατούν, πετυχαίνοντας καλό ηλιασμό και αερισμό και βέλτιστη ένταξή τους στο τοπίο, αξιοποιώντας το ανάγλυφο του εδάφους.

Το νερό ήταν σπάνιο γι αυτό πολύτιμο. Για να μπορέσουν οι κάτοικοι να το χρησιμοποιήσουν (στις καλλιέργειες, στο σπίτι...) έχτιζαν κοντά σε ρεματιέςσε πηγές ή σε περάσματα νερού. Επειδή οι περιοχές, όπου υπάρχει νερό είναι πιο γόνιμες, είναι φυσικό να χρησιμοποιούνται και ως καλλιεργήσιμες εκτάσεις, οικοδομώντας τα χωριά στις παρυφές των βουνών. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η πεδιάδα Κώμης - Καλλονής, που είναι ένα από τα εύφορα μέρη της Τήνου, η οποία περικλείεται από πολλούς οικισμούς, Κώμη, Περάστρα, Κάτω Κλείσμα, Καλλονή, έως και την Αετοφωλιά κλπ.


Η λειτουργική διάρθρωση των εσωτερικών χώρων του κτιρίου. 

Μετά τη γενική τοποθέτηση – χωροθέτηση των οικισμών θα αναλυθεί, έστω λίγο γρήγορα, η μονάδα, η παραδοσιακή κατοικία. 


Αγροτικό κτίσμα - "κελί"
Κατασκευή δώματος με το σύστημα της εκφοράς














Ο απλούστερος τύπος σπιτιού στο νησί είναι το απλό μακρινάρι, το ισόγειο, το μονόχωρο, που συνδυάζει την κατασκευή του δώματος με διεύρυνση προς τα πάνω των τοίχων με το σύστημα της εκφοράς ή επεξοχής. Πρόκειται για στοιχειώδη μορφή κατοικίας, μικρής, με υποτυπώδη ανοίγματα και πλάτος τόσο, όσο το άνοιγμα της στέγης, ώστε να γεφυρώνεται με μακριές σχιστόπλακες, τα στεγάδια. Συχνά δε ο μακρόστενος χώρος της κάμπτεται σε σχήματα Γ και Π. Η μικρή αυτή κατοικία, ήταν το κατάλυμα, το σπίτι, συνδυασμένο με χώρους πού στεγάζουν όλες τις επιμέρους δραστηριότητές του: το στάβλισμα των ζώων (αβοίδοστο, περιστεριώνας, κ.α.), την επεξεργασία των καρπών (αλώνι, πατητήρι, ρακιζιό, κ.α.), την αποθήκευση της σοδειάς (αποθήκη, αχυρώνας, κ.α.). Όλα αυτά δηλαδή πού συνθέτουν την αγροτική κατοικία.


Καμαρόσπιτο στον Αρνάδο
Όμως, ο τύπος του κτίσματος που επικράτησε στην Τήνο είναι ο τύπος του σπιτιού με την καμάρα στον κεντρικό χώρο, το λεγόμενο καμαρόσπιτο, ένας από τους πιο εξελιγμένους τύπους κατοικίας της νησιώτικης παράδοσης, που εμφανίζεται σε πολλές παραλλαγές. Το εσωτερικό των κατοικιών χωρίζεται από τη καμάρα, ή τόξο, ή βόλτο σε δύο ζώνες, τη μπροστινή και την πίσω. Στις πλευρές στήριξης του τόξου δημιουργούνται κόγχες, εσοχές, οι οποίες χρησιμοποιούνται ως χώροι ύπνου, τραπεζαρίας, καθιστικού κλπ.

Το απλό καμαρόσπιτο συναντάται σε αγροτικές περιοχές και είναι κατά κανόνα μικρό. Συχνά δε, συνοδεύεται από άλλες ιδιοτυπίες, η πιο χαρακτηριστική από τις οποίες είναι η δημιουργία μικρού υπόστεγου χώρου εμπρός, πλάι από την είσοδο, για τη στέγαση της υπαίθριας κουζίνας, καθώς και η αντικατάσταση του τόξου της καμάρας στο εσωτερικό με μεσοδόκι.

Μέσα στους οικισμούς, τα καμαρόσπιτα είναι μεγαλύτερα και καλοσχηματισμένα με μεγάλη καμάρα, συνήθως ελαφρά πλατυμέτωπα, διώροφα με βεράντα εμπρός, και με πρόσοψη συμμετρικά διαμορφωμένη. Οι τύποι των κατοικιών που καταγράφονται μέσα στους οικισμούς είναι:
α) εκείνοι που διαθέτουν πρόσθετους χώρους στο πίσω μέρος της σάλας, με τη μορφή ενός ζεύγους δίδυμων δωματίων, 

β) εκείνοι που διαθέτουν δωμάτια στο πίσω μέρος και στο ένα πλάι της σάλας σε μορφή Γ και 

γ) εκείνοι που τα δωμάτια είναι διατεταγμένα γύρω από τη σάλα και στο πίσω μέρος και στα πλάγιά της. 
δ) Σε μερικά σπίτια με σάλα είναι γνωστή και η αμφίπλευρη διάταξη των ίδιων δωματίων, δηλαδή στα δύο πλάγια μόνο του κεντρικού χώρου και μάλιστα συμμετρικά μεταξύ τους, αλλά όχι στο βάθος του, πράγμα που υποδηλώνει νεοκλασικές επιδράσεις. Σημειώνεται ότι ορισμένα από τα μεγάλα σπίτια του τύπου αυτού, που διακρίνονται για την επιμελημένη κατασκευή τους, θεωρούνται αρχοντικά. 
Ενδεικτική Τυπολογία παραδοσιακών κατοικιών
Γεφύρωση μικρού ανοίγματος και
δημιουργία κόγχης σε κατοικία στον Αρνάδο
Η διάρθρωση των δωματίων είναι απλή και συνάμα σοφή. Η απλότητα πηγάζει από τον ορθολογικό τρόπο δόμησης, καθώς επίσης και από τη κατασκευαστική ευκολία. Ο τρόπος στέγασης, με την κατασκευή του δώματος, οδηγούσε τους τεχνίτες στην γεφύρωση μικρών ανοιγμάτων και συνεπώς στη δημιουργία μικρών χώρων. 

Μόνο η σάλα ξεχώριζε, τόσο σε μέγεθος όσο και σε ύψος. Ήταν το πιο μεγάλο, ευάερο και ευήλιο δωμάτιο του Τηνιακού σπιτιού. Η μεγάλη διάστασή της δομούνταν με τη χρήση του βόλτου. Πρακτικά διπλασιάζονταν το μέγεθός της, αφού έδινε την κατασκευαστική δυνατότητα γεφύρωσης και στέγασης δύο συνεχόμενων χώρων, χωρίς να παρεμβάλλεται τοίχος. Οι σάλες είχαν οικοδομηθεί και διαρρυθμιστεί ώστε να καθίστανται κατάλληλες για την πρώτη φάση εκτροφής του μεταξοσκώληκα. Ο γεωργός τοποθετούσε στη οροφή της σάλας καλαμωτές. Στις καλαμωτές άπλωναν μωρεόφυλλα και έριχναν σπόρους μετάξι. Υπό την επίδραση της ανοιξιάτικης θερμότητας γίνονταν η εκκόλαψη μικρών σκουληκιών που τρέφονταν από τα μωρεόφυλλα.

Σάλα με μεγάλο ύψος σε κατοικία στην Κώμη

Αντίθετα, η κάμαρη έχει συνήθως πολύ μικρές διαστάσεις και μικρό ύψος. Πολλές φορές έχει ένα πολύ μικρό παράθυρο ενώ άλλες δεν έχει καθόλου. Στις σκοτεινές κάμαρες γίνονταν η δεύτερη φάση εκτροφής μεταξοσκωλήκων που απαιτούσε σκοτάδι και υγρασία. 

Κατοικία στην Κώμη. Ξεχωρίζει ο όγκος, το
ύψος της σάλας και η κουζίνα που επικοινωνεί
με την αυλή
Ένα από τα δωμάτια, συνήθως εκείνο που γειτνιάζει ή επικοινωνεί με την αυλή, είναι η κουζίνα. Αυτός ο ξεχωριστός χώρος της προετοιμασίας του φαγητού αποτελεί ταυτόχρονα και χώρο διημέρευσης. Η ύπαρξη, η θέση, το μέγεθος και το σχήμα της εστίας, με τις παραεστιές, φανερώνει την οικονομική άνεση των ιδιοκτητών και την εξέλιξη της κοινωνίας. Οι παραεστιές είναι οι κόγχες που ανάβει η φωτιά και πατούν πάνω σε μια μεγάλη σχιστολιθική πλάκα Κάτω από αυτή ο χώρος παραμένει κενός για τη φύλαξη καυσόξυλων. Πάνω από το τζάκι, την εστία ανεβαίνει ο κάπασος, που καταλήγει στο δώμα.

Από ένστικτο ή από εμπειρία τα βόρεια δωμάτια, δεν είχαν μεγάλα ανοίγματα και έπαιζαν περισσότερο το ρόλο των χώρων ανάσχεσης του ψυχρού αέρα οι οποίοι βελτιώνουν το εσώκλιμα στους κύριους χώρους ζωής, τη σάλα και την κουζίνα. Το μέγεθος, η εσωτερική διάρθρωση της κατοικίας, και ο αριθμός των ατόμων της οικογένειας μεγάλος ήταν τέτοιος, ώστε να μην αφήνει περιθώρια αχρησιμοποίητου δωματίου, έστω και βορινού.

Εστία με παραεστιές, σε κατοικία στον Τριπόταμο


Μικρό παράθυρο σε βορινό παράθυρο σε κατοικία στην Κώμη

















--------------------------------
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

1. Λαογραφία. Τόμος Λ. Το σπίτι του Ν. Γύζη στο Σκλαβοχώρι Τήνου- Αλ. Φλωράκης- Αθήνα 1975
2. Η Μεσαιωνική Τήνος. – Γ. Δώριζας. Αθήνα 1976
3. Η Τήνος επί Τουρκοκρατίας και κατά τον αγώνα του 1821. .- Γ. Δώριζας. Αθήνα 1978.
4. Ελληνική παραδοσιακή Αρχιτεκτονική. Τήνος. – Αγγελική Χαριτωνίδου - εκδ. ΜΕΛΙΣΣΑ
5. Διεθνής και τοπική αρχιτεκτονική. Κλίμα και τέχνη. –Γ. Λυγίζος
6. Το παραδοσιακό σπίτι στο αιγαίο. –Κων/νος Σ. Παπαιωάννου, Αικατ. Δημητσάντου-Κρεμέζη, Μαρία Φινέ. –εκδ. ΙΔΡΥΜΑ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗ ΚΑΙ ΕΦΗΣ ΜΙΧΕΛΗ. –Αθήνα 2001
7. Εισαγωγή στην αιγαιοπελαγίτικη αρχιτεκτονική. –Δ. Β. Βασιλειάδης. –Αθήνα 1955
8. Το Ελληνικό λαϊκό σπίτι –Π. Μιχελή –εκδ. Ε.Μ.Π
9. Οι αγροτικές κατοικίες στην εξωμερά της Τήνου. –εκδ. ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΤΒΑ –Μάχη Καραλή -Αθήνα 2002
10. Το Ελληνικό παραδοσιακό σπίτι. - Κων/νος Σ. Παπαιωάννου - εκδ. Ε.Μ.Π
11. Οικόσημα της Τήνου – Αλέκος Φλωράκης –εκδ ΕΡΙΝΝΗ
12. Οδοιπορία στις μορφές και το ύφος του Ελληνικού χώρου. –Δ. Βασιλειάδης –Αθήνα 1979.
13. Man Climate and Architecture. –εκδ. ELSEVIER ARCHITECTURAL SCIENCE SERIES –B. Givoni
14. Design with the Climate. Bioclimatic approach to architectural regionalism. –εκδ. PRINCETON, UNIVERSITY PRESS –Victor Olgyay 


1 commento: